De Wetenschap achter Kefir en Kombucha: Probiotica Vergeleken

Kefir en kombucha zijn al eeuwenoude dranken, maar recentelijk hebben ze een enorme populariteit gewonnen. Veel mensen maken ze thuis in de hoop hun darmgezondheid te ondersteunen. Maar wat zegt de wetenschap nu eigenlijk over de micro-organismen in deze gefermenteerde dranken? In dit artikel duiken we in de bekende wetenschappelijke inzichten en vergelijken we kefir met kombucha.

Wat zijn probiotica?

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zijn probiotica “levende micro-organismen die, wanneer in adequate hoeveelheden toegediend, een gunstig gezondheidseffect op de gastheer hebben”. Het is belangrijk te onthouden dat de effecten vaak stam-specifiek zijn. Niet elke bacterie is automatisch een probioticum.

1. Melkkefir

Melkkefir wordt gemaakt met melkkefirkorrels. Deze ‘bloemkoolroosjes’ zijn een complexe symbiotische cultuur van een grote diversiteit aan bacteriën en gisten.

Microbiële Samenstelling

De samenstelling varieert per cultuur, maar bevat typisch:

• Bacteriën: Melkzuurbacteriën (LAB) zoals Lactobacillus kefiranofaciens, Lactobacillus kefir, Lactobacillus acidophilus, Lactococcus lactis en Leuconostoc. Soms ook azijnzuurbacteriën zoals Acetobacter.
• Gisten: Soorten zoals Saccharomyces cerevisiae, Kluyveromyces marxianus en Candida kefyr.
• Kefiran: De korrels produceren kefiran, een uniek polysaccharide waaraan diverse bioactieve eigenschappen worden toegeschreven.

Wat zegt het onderzoek?

Veel studies (vaak in vitro of op dieren) suggereren dat de diverse micro-organismen in melkkefir kunnen bijdragen aan een gevarieerde darmflora. De melkzuurbacteriën produceren melkzuur, wat pathogenen kan remmen. Sommige studies wijzen op mogelijke effecten op het immuunsysteem, al is meer klinisch onderzoek bij mensen nodig.

2. Waterkefir (Tibicos)

Waterkefir is een zuivelvrije optie, gemaakt met transparante kristalachtige korrels, suiker en water. De microbiële samenstelling verschilt wezenlijk van die van melkkefir.

Microbiële Samenstelling

• Bacteriën: Voornamelijk Lactobacillus-soorten (zoals L. casei en L. hordei), Leuconostoc en soms Bifidobacterium.
• Gisten: Verschillende soorten, waaronder Saccharomyces cerevisiae.

Wat zegt het onderzoek?

Onderzoek naar waterkefir is minder uitgebreid dan naar melkkefir. Men veronderstelt dat de bacteriën en gisten, samen met de geproduceerde organische zuren en enzymen, vergelijkbare voordelen kunnen bieden voor de darmdiversiteit als andere gefermenteerde producten.

3. Kombucha: De theezwam

Kombucha fermenteert gezoete thee met behulp van een SCOBY (Symbiotic Culture Of Bacteria and Yeast).

Microbiële Samenstelling

• Bacteriën: Voornamelijk azijnzuurbacteriën zoals Komagataeibacter (verantwoordelijk voor de SCOBY-structuur), Gluconobacter en Acetobacter.
• Gisten: Een variëteit waaronder Saccharomyces, Zygosaccharomyces en Brettanomyces.
• Organische Zuren: Vooral azijnzuur, gluconzuur en glucuronzuur.

Wat zegt het onderzoek?

Kombucha bevat antioxidanten uit de thee. Studies suggereren antimicrobiële eigenschappen, voornamelijk door het aanwezige azijnzuur.

Vergelijking: Kefir vs. Kombucha

Hoewel ze allemaal levende culturen bevatten, zijn er duidelijke verschillen:

• Dominante bacteriën: Melkkefir = Melkzuurbacteriën. Kombucha = Azijnzuurbacteriën.
• Voedingsbodem: Melkkefir voedt zich met lactose (melk), waterkefir met sucrose (suiker), kombucha met suiker én thee-componenten.
• Smaak: Kefir is vaak zurig/yoghurt-achtig (melk) of fris/fruitig (water). Kombucha heeft een typische azijn-achtige, zoetzure smaak.
• Eindproduct: Melkkefir bevat veel melkzuur. Kombucha bevat veel azijnzuur.