De wetenschap achter de probiotica in kefir vs. kombucha

BELANGRIJKE DISCLAIMER: De informatie in dit artikel is uitsluitend bedoeld voor algemene informatieve en educatieve doeleinden. Het is geen vervanging voor professioneel medisch advies, diagnose of behandeling. Raadpleeg altijd een gekwalificeerde arts of een andere zorgverlener bij vragen over een medische aandoening of uw gezondheid. De informatie hieronder is niet bedoeld om specifieke gezondheidsclaims te maken over kefir of kombucha.

Kefir en kombucha zijn al eeuwenoude dranken, maar recentelijk hebben ze een enorme populariteit gewonnen, mede dankzij hun reputatie als bron van probiotica. Veel mensen maken ze thuis in de hoop hun darmgezondheid te ondersteunen. Maar wat zegt de wetenschap nu eigenlijk over de micro-organismen in deze gefermenteerde dranken? In dit artikel duiken we voorzichtig in de bekende wetenschappelijke inzichten, met een vergelijking tussen kefir en kombucha.

Wat zijn probiotica? (Een korte opfrissing)

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zijn probiotica “levende micro-organismen die, wanneer in adequate hoeveelheden toegediend, een gunstig gezondheidseffect op de gastheer hebben”. Het is belangrijk te onthouden dat de effecten van probiotica vaak stam-specifiek zijn, wat betekent dat niet elke bacterie of gist automatisch een probiotisch effect heeft, en de effecten kunnen per persoon verschillen.

Melkkefir

Melkkefir wordt gemaakt met melkkefirkorrels, die eruitzien als kleine, gelatineuze bloemkoolroosjes. Deze korrels zijn een complexe symbiotische cultuur van een grote diversiteit aan bacteriën en gisten.

Microbiële Samenstelling van Melkkefir

De exacte samenstelling kan variëren afhankelijk van de herkomst van de korrels, de gebruikte melk en de fermentatieomstandigheden, maar typisch vinden we:

• Bacteriën: Een breed scala aan melkzuurbacteriën (LAB) zoals Lactobacillus (bijv. L. kefiranofaciens, L. kefir, L. acidophilus), Lactococcus (bijv. L. lactis), Leuconostoc, en soms ook azijnzuurbacteriën zoals Acetobacter.
• Gisten: Soorten zoals Saccharomyces (bijv. S. cerevisiae, S. unisporus), Kluyveromyces (bijv. K. marxianus), en soms Candida-soorten (doorgaans niet-pathogene, nuttige varianten zoals C. kefyr).
• Kefiran: Melkkefirkorrels produceren ook kefiran, een polysaccharide (een soort koolhydraat) waaraan diverse bioactieve eigenschappen worden toegeschreven in onderzoek.

Wat Onderzoek Zegt Melkkefir

Onderzoek naar melkkefir heeft zich gericht op diverse aspecten. Veel studies zijn in vitro (in het laboratorium) of op dieren uitgevoerd. Men denkt dat de diverse micro-organismen in melkkefir kunnen bijdragen aan een gevarieerde darmflora. De melkzuurbacteriën produceren melkzuur, wat de zuurtegraad in de darm kan beïnvloeden en de groei van bepaalde pathogenen kan helpen remmen. Sommige studies suggereren mogelijke effecten op het immuunsysteem en ontstekingsreacties, maar meer onderzoek bij mensen is nodig om definitieve conclusies te trekken.

Waterkefir (Tibicos)

Waterkefir, ook bekend als tibicos, wordt gemaakt met waterkefirkorrels (transparante, kristalachtige korrels), suiker en water. Hoewel het ook een symbiotische cultuur is, verschilt de microbiële samenstelling van die van melkkefir.

Microbiële Samenstelling van Waterkefir

Ook hier is variatie de norm, maar typische bewoners zijn:

• Bacteriën: Voornamelijk melkzuurbacteriën zoals diverse Lactobacillus-soorten (bijv. L. casei, L. hordei), Leuconostoc, en soms Bifidobacterium. Ook azijnzuurbacteriën kunnen aanwezig zijn.
• Gisten: Verschillende soorten, waaronder Saccharomyces cerevisiae en anderen.

Waterkefir is een zuivelvrije optie, wat het aantrekkelijk maakt voor mensen met een lactose-intolerantie of die een veganistisch dieet volgen.

Wat Onderzoek Zegt Over Waterkefir

Net als melkkefir, levert waterkefir een verscheidenheid aan levende micro-organismen. Onderzoek specifiek naar waterkefir is minder uitgebreid dan naar melkkefir. Men veronderstelt dat de aanwezige bacteriën en gisten, vergelijkbaar met die in andere gefermenteerde producten, kunnen bijdragen aan de darmdiversiteit. De organische zuren en enzymen die tijdens de fermentatie worden geproduceerd, kunnen ook een rol spelen.

Kombucha: de theezwam en zijn geheimen

Kombucha wordt gemaakt door gezoete thee te fermenteren met een SCOBY (Symbiotic Culture Of Bacteria and Yeast), vaak een “theezwam” genoemd. Deze rubberachtige schijf herbergt een andere mix van microben.

Microbiële Samenstelling van Kombucha

• Bacteriën: Voornamelijk azijnzuurbacteriën zoals Komagataeibacter (vaak verantwoordelijk voor de cellulose SCOBY-structuur), Gluconobacter, en Acetobacter. Soms ook melkzuurbacteriën, afhankelijk van de cultuur.
• Gisten: Een variëteit aan gisten, waaronder Saccharomyces, Zygosaccharomyces, en Brettanomyces.
• Organische Zuren: Tijdens de fermentatie worden diverse organische zuren geproduceerd, zoals azijnzuur (geeft de kenmerkende azijnsmaak), gluconzuur, en glucuronzuur. De thee zelf levert ook polyfenolen (antioxidanten).

Wat Onderzoek Zegt Over Kombucha

Kombucha-onderzoek wijst op de aanwezigheid van antioxidanten (afkomstig van de thee en mogelijk versterkt door fermentatie) en diverse organische zuren. De micro-organismen in kombucha kunnen, net als bij kefir, bijdragen aan de darmmicrobiota. Sommige studies suggereren antimicrobiële eigenschappen, voornamelijk door het azijnzuur. Ook hier geldt dat veel onderzoek in vitro of op dieren is uitgevoerd, en de effecten bij mensen nog verder onderzocht moeten worden.

Kefir vs. Kombucha: Belangrijke Overwegingen en Verschillen

Hoewel zowel kefir (melk en water) als kombucha gewaardeerd worden als bronnen van levende micro-organismen, zijn er duidelijke verschillen:

• Dominante bacteriën: Melkkefir wordt gedomineerd door melkzuurbacteriën en diverse gisten. Waterkefir heeft ook melkzuurbacteriën, maar een andere selectie, en diverse gisten. Kombucha wordt sterk gekenmerkt door azijnzuurbacteriën en specifieke gistsoorten.
• Voedingsbodem (substraat): Melkkefir gebruikt lactose uit melk. Waterkefir gebruikt suiker in water (plus mineralen). Kombucha gebruikt suiker en componenten uit thee. Dit beïnvloedt de soorten microben die gedijen en de eindproducten van de fermentatie.
• Smaakprofiel: Melkkefir is romig en melkzuur-achtig. Waterkefir is vaak lichter en kan fruitig zijn. Kombucha heeft een typische zoetzure, vaak azijnachtige smaak.
• Eindproducten: Melkkefir bevat melkzuur. Kombucha bevat voornamelijk azijnzuur, gluconzuur en andere zuren. Waterkefir bevat ook melkzuur en soms een kleine hoeveelheid alcohol en koolzuur.
• Individuele variabiliteit: Het is cruciaal te beseffen dat de microbiële samenstelling van zelfgemaakte fermenten sterk kan variëren. Factoren zoals de startcultuur, de ingrediënten, de fermentatietijd en de temperatuur spelen allemaal een rol. Geen twee thuisbrouwsels zijn exact hetzelfde.

Conclusie,